Europa Karpat

Z Europa Karpat
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Europa Karpat” – cykl międzynarodowych konferencji i forum dialogu obejmującego swoim zasięgiem kraje na których terytorium znajdują się Karpaty, oraz państwa z nimi sąsiadujące. Ma związek z projektem „Zielone Karpaty”, którego celem był rozwój współpracy polsko-słowacko-ukraińskiej.

Inicjatywa powstała z inspiracji ówczesnego wojewody województwa podkarpackiego na przełomie 1999–2000.

Początki inicjatywy[1]

Państwa regionu karpackiego

Bodźcem do jej powstania była potrzeba równomiernego rozwoju regionów Europy Środkowo-Wschodniej (w tym polskich województw), ale także na konieczność wdrażania polityki „równowagi ekonomii i ekologii”.

Głównymi problemami na terenach górskich i podgórskich wszystkich państwach karpackich są rosnące niedobory wody pitnej i ogromne szkody powodziowe. Szczególnie narażonymi w Polsce są województwa położone w dorzeczu Wisły.

Sama idea i zarysy inicjatywy ma związek z Ramową Konwencją o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat przygotowaną 22 maja 2003 roku w Kijowie, która ostatecznie stała się podstawowym dokumentem konstytuującym współpracę w regionie karpackim.

Sygnatariuszami były: Republika Czeska, Polska, Rumunia, Serbia, Słowacja, Ukraina i Węgry, a w propozycji działań wzorowano się na Konwencji alpejskiej.

Sygnatariusze uznali Karpaty za unikatowy obszar w Europie i przyjęli model zrównoważonego rozwoju Karpat, który wymaga wymaga współpracy międzynarodowej niezależnie od przebiegu granic państwowych z powodu uniwersalnego charakteru interesów mieszkańców miast i wsi karpackich.

Celem inicjatywa stało się również podniesienie potencjału rozwojowego regionu w warunkach przezwyciężania skutków komunizmu oraz potencjalnego rozszerzenia Unii Europejskiej o państwa Środkowej Europy. W Konwencji karpackiej określono zasięg regionu, jednak jego granice miały swobodnie wyznaczać państwa-sygnatariusze (niezależnie od kryteriów historycznych, geograficznych lub ekonomicznych). Planowany region mógł obejmować zarówno góry, jak i pogórza, niziny oraz kotliny.

Sygnatariusze zobowiązali się na obszarze regionu do ochrony różnorodności biologicznej, krajobrazowej i kulturowej oraz prowadzenia skoordynowanej polityki planowania przestrzennego.

Za najważniejsze uznano: rozwój infrastruktury i usług, zasady użytkowania zasobów naturalnych, ochrony środowiska, prowadzenia gospodarki rolnej i leśnej, ochronę dziedzictwa kulturowego i uznanie dla wiedzy ludowej.

Zakończenie etapu budowania współpracy karpackiej miało miejsce w listopadzie 2007 roku w Warszawie na spotkaniu zorganizowanym przez ówczesnego przewodniczącego Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Sejmu RP poseł Marek Kuchciński dla parlamentarzystów państw karpackich.

Instytucjonalizacja inicjatywy[2]

W latach 2007–2011 dokonała się instytucjonalizacja inicjatywy „Europa Karpat” na poziomie społecznym i organizacyjnym. W wyniku aktywności posła Marka Kuchcińskiego wokół projektu zaczęła ogniskować się aktywność międzynarodowego środowiska skupiającego polityków, ekspertów, naukowców i samorządowców, którzy opowiedzieli się za rozszerzeniem formuły współpracy karpackiej. O ile w okresie 2003–2007 jej wyznacznikiem była Konwencja karpacka odnosząca się do jednostek administracyjnych leżących w Karpatach, o tyle w latach 2007–2011 zaczęło dominować przekonanie, że należy podjąć refleksję o współpracy subregionalnej między państwami karpackimi, które wyróżnia położenie geopolityczne, środkowoeuropejska tożsamość polityczna oraz wartości narodowe ukształtowane w wyniku procesów historycznych zachodzących na obszarze między Niemcami i Rosją.

Instytucjonalizacja społeczna inicjatywy „Europa Karpat” oznaczała zmianę myślenia o środowisku geograficznym. Rzeki, kotliny, góry oraz zasoby naturalne nie były w przeszłości jedynie przedmiotem konfliktów politycznych i rywalizacji między państwami, lecz na tym obszarze przenikały się zawsze różne wpływy oraz oddziaływania kulturowe, religijne i etniczne. To one zadecydowały o unikatowym charakterze Europy Środkowo-Wschodniej, jej bogactwie i różnorodności. Zgodnie z tym kierunkiem myślenia, Karpaty łączą a nie dzielą mieszkańców regionu. Zachęcają do współpracy nie tylko między lokalnymi społecznościami żyjącymi w tych górach, ale także między państwami karpackimi.

W 2010 roku planowana była I Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat”. Jednak z powodu tragedii smoleńskiej została przeniesiona na następny rok. Odbyła się ona 26 II 2011 w Przemyślu. Uzyskała formułę parlamentarną (głównym organizatorem stał się Sejm RP, a w szczególności Parlamentarny Zespół Karpacki, ze wsparciem Senatu RP), ale zarazem wielośrodowiskową (z udziałem samorządowców, działaczy organizacji pozarządowych i naukowców) – z jednej strony tworząc podwaliny do współpracy między parlamentarzystami państw karpackich, a z drugiej strony stając się przestrzenią do debaty intelektualnej i eksperckiej na temat Europy Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem regionu karpackiego.

W 2011 roku po raz pierwszy Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” stała się częścią Forum Ekonomicznego w Krynicy Zdroju. Przyjęto wówczas Memorandum karpackie – pierwszy dokument wskazujący na konieczność wypracowania Strategii karpackiej, która uzyskałaby nie tylko wymiar lokalny i międzypaństwowy, ale również europejski. Zaproponowano, aby Strategia karpacka stała się jednym z instrumentów prowadzenia przez Unię Europejską polityki makroregionalnej zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju i subsydiarności.

Cykliczne międzynarodowe konferencje organizowane przede wszystkim w Krynicy Zdroju i w Krasiczynie stały się w latach 2011–2016 „karpacką agorą”, główną formą organizacyjną inicjatywy „Europa Karpat”, środkiem dyplomacji parlamentarnej. Były miejscem spotkań polityków z państw Europy Środkowo-Wschodniej, intelektualistów środkowoeuropejskich, karpackich działaczy państwowych i samorządowych, przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz ekspertów z różnych dziedzin. Patronem, animatorem i zarazem głównym organizatorem tych konferencji był poseł Marek Kuchciński – przewodniczący Parlamentarnego Zespołu Karpackiego, wicemarszałek (2010–2015), a następnie marszałek Sejmu RP.

Zakres tematyczny konferencji karpackich systematycznie ulegał rozszerzeniu. W latach 2011–2012 dominowały kwestie współpracy transgranicznej i międzynarodowej państw europejskich realizowanej na obszarach górskich, przede wszystkim w Karpatach. Na II Międzynarodowej Konferencji w Nowym Targu pod hasłem Europa bogata Karpatami dyskutowano o wykonywaniu Konwencji karpackiej w kontekście: funkcjonowania euroregionów, polityki rozwoju obszarów górskich, rozbudowy infrastruktury w regionie, współpracy turystycznej i energetycznej, działalności uzdrowisk karpackich. W tym okresie zanotowano konkretne sukcesy. Wprowadzono do komunikacji społecznej pojęcie „marka karpacka” oraz dokonano jej wstępnej identyfikacji. W 2012 roku na spotkaniu w Jaremczu zdecydowano się na parlamentarne wsparcie (Zgromadzenia Parlamentarnego Polski i Ukrainy) kolejnych etapów odbudowy Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologicznego na górze Pop Iwan (w paśmie Czarnohory, w obwodzie iwanofrankowskim) oraz utworzenie Polsko-Ukraińskiego Domu Spotkań Młodzieży Akademickiej w Mikuliczynie koło Jaremcza. Jest to wspólna inicjatywa Uniwersytetu Przykarpackiego w Iwano-Frankowsku i Uniwersytetu Warszawskiego.

W 2013 roku wystąpiono z kompleksowymi propozycjami – przyjęcia przez Unię Europejską programu operacyjnego „Karpacki Horyzont 2020” oraz budowy transeuropejskiego szlaku komunikacyjnego „Via Carpathia”. Wówczas konferencja „Europa Karpat” była organizowana pod hasłem o szerokim znaczeniu – Karpaty dla Europy. Co państwa karpackie mogą wnieść do Europy? Deklarowano także nowe cele: zacieśnienie współpracy politycznej, w tym parlamentarnej, państw karpackich; wzmacnianie więzi politycznych i gospodarczych; prezentowanie karpackiego punktu widzenia na wiele strategicznych problemów Europy. Środkiem miało być pogłębienie instytucjonalizacji organizacyjnej współpracy karpackiej, sformułowane w latach 2012–2013, w postaci budowy sieci parlamentarnej (parlamentarne zespoły karpackie, Zgromadzenie Międzyparlamentarne Europy Środkowo-Wschodniej). Projektowi utworzenia karpackiej sieci parlamentarnej towarzyszyły także inicjatywy intelektualne i naukowe: zorganizowanie Uniwersytetu Karpackiego oraz opracowanie „Encyklopedii Karpackiej”.

Priorytety te zostały rozbudowane w latach 2014–2015. Zajęto się geopolitycznym znaczeniem regionu karpackiego, a w 2014 roku w Deklaracji krynickiej udzielono poparcia Ukrainie w wojnie z Rosją, jednocześnie odrzucając politykę bierności wobec agresji oraz wzywając do obrony praw i wartości europejskich. Został wyznaczony tak-że nowy kierunek – refleksja i współdziałanie na rzecz podniesienia bezpieczeństwa w regionie. Charakterystyczne były tytuły paneli konferencji w 2015 roku: Zagrożenia i szanse dla współpracy w Europie Środkowo-Wschodniej w warunkach odrodzenia geopolityki; Państwa narodowe jako wartość oraz strażnik (gwarant) różnorodności Europy Karpat; Karpaty bez granic – chronić dziedzictwo, wyprzedzać marzenia; Marka „Karpaty”, strategia na przyszłość; Karpacka gospodarka i ochrona środowiska. W poszukiwaniu kompromisu; Infrastruktura i inwestycje w Karpatach – potrzeby, projekty, perspektywy.

Inicjatywa „Europa Karpat” stopniowo rozszerzała zakres swojego oddziaływania zarówno na przedsiębiorców i intelektualistów karpackich, jak również na polityków z państw bałtyckich oraz kaukaskich. Coraz wyraźniej inicjatywa stawała się szerokim projektem politycznym organizowania współpracy między państwami Europy Środkowo-Wschodniej, niezależnie od ich przynależności do Unii Europejskiej.

„Europa Karpat” – centrum Europy Środkowo-Wschodniej[3]

Tożsamość Europy Środkowo-Wschodniej zaczęła się odradzać w latach 1989-1991, nawiązując do historii przerwanej II wojną światową i instalacji systemu komunistycznego. Niestety, w tym okresie uległy zatarciu, a nawet zniszczeniu historyczne małe ojczyzny ukształtowane przez kilka wieków współistnienia różnych społeczności.

Przetrwały Karpaty ze swoim transgranicznym charakterem i pełniona rolą strategiczną, będąc rdzeniem tej części Europy. Pełniąc rolę pomostu między wschodem a zachodem stwarzają warunki do integracji różnych kultur, społeczeństw i środowisk. Transgraniczny charakter ma istotne znaczenie komunikacyjne. Rozdzielając Europę Środkowo-Wschodnią stają się między Południem a Pólnocą tego obszaru.

Znaczenie Karpat znacznie wzrosło w kontekście zagrożenia kontynentu na flance wschodniej przez politykę Rosji i napływu imigrantów od południa, co przy kryzysie instytucjonalny Unii Europejskie zmusza kraje Europy Środkowo-Wschodniej do intensyfikacji działań wspólnych stwarając szansę na ochronę tożsamości politycznej regionu, realizacji interesów narodowych oraz wzmocnienia podmiotowości suwerennych państw.

Oprócz uwarunkowań geograficznych Europę Środkowo-Wschodnią konstytują uwarunkowania historyczne i polityczne, które zostały określone w XIV i XV wieku w postaci powstanie suwerennych monarchii stanowych, z ukoronowaniem w uniach: polsko-litewskiej, skandynawskiej oraz węgiersko-chorwackiej. Potrzebę myślenia o politycznej jedności wspomnianego obszaru zaczęło się krystalizować w pierwszych dekadach XX stulecia jako odpowiedź na niemiecką koncepcję Mitteleuropy i rosyjski panslawizm oraz internacjonalistyczny bolszewizm.

Kraje Europy Środkowo-Wschodniej łączy:

  1. poczucie kresowości w wymiarze politycznym i kulturowym w odniesieniu do Zachodu;
  2. pamięć utraty podmiotowości i suwerenności na rzecz mocarstw;
  3. mocna obecność w debacie publicznej takich kategorii, jak wolność, niepodległość, naród;
  4. postrzeganie narodów jako wspólnot etniczno-kulturowych;
  5. samodzielna recepcja oraz modernizacja nurtów politycznych i filozoficznych powstałych w Europie Zachodniej;
  6. zmienność bytów państwowych oraz granic między nimi;
  7. niepełne wykorzystanie własnego potencjału (rozwój zależny) w porównaniu z okresami minionej świetności.

Ważnymi atutami wspomnianych krajów w polityce wewnątrznej Unii Europejskiej i Sojuszu Północnoatlantyckiego jest ponad 150 mln ich mieszkańców oraz ok. 27% GDP całej UE (5 bilionów USD), co wobec nieuchronnej konfrontacji z Federacja Rosyjską i Chińską Republiką Ludową czyni z Europy Środkowo-Wschodniej drugi, po zachodnim, filar integracji europejskiej.

Inicjatywa czerpie siłę z oparcia sie na konkretnych interesach, szlakach tranzytowych, potrzebach społecznych, spójności środowiskowej i zdolności do współpracy. Karpaty stają się dzisiaj czynnikiem budowania wspólnoty.

Inicjatywa „Europa Karpat” jest dzisiaj, obok projektów inspirowanych ideą Międzymorza czy współpracy wyszehradzkiej, kolejną płaszczyzną współpracy regionalnej, której realizacja doprowadziła do przezwyciężenia definiowania Karpat jedynie w sensie geograficznym, lecz nadając im znaczenie społeczne, polityczne, kulturowe i ekonomiczne.

Dokumenty[4]

Ramowa Konwencja o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat, 22 maja 2003 roku (preambuła)

„Strony”,

Potwierdzając, iż Karpaty są unikalnym naturalnym skarbem o wyjątkowym pięknie i wartości przyrodniczej, ważną ostoją różnorodności biologicznej, obszarem źródliskowym głównych rzek, istotnym siedliskiem i ostoją dla wielu zagrożonych gatunków roślin i zwierząt oraz największym w Europie obszarem lasów pierwotnych, a także świadomi, iż Karpaty stanowią istotne środowisko przyrodnicze, gospodarcze, kulturowe, rekreacyjne oraz środowisko życia w sercu Europy, dzielone przez wielu ludzi i wiele państw;

Mając świadomość znaczenia, jak też środowiskowych, kulturowych oraz społeczno-gospodarczych wartości regionów górskich, z powodu których Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych proklamowało rok 2002 Międzynarodowym Rokiem Gór; uznając znaczenie regionów górskich, co zostało zapisane w rozdziale 13 (Zrównoważony Rozwój Terenów Górskich) Deklaracji o Środowisku i Rozwoju („Agenda 21”, Rio de Janeiro, 1992 r.) i Planie Implementacyjnym przyjętym na Szczycie Świata w sprawie Zrównoważonego Rozwoju; przywołując Deklarację o Środowisku i Zrównoważonym Rozwoju Regionu Karpacko-Dunajskiego (przyjętą w 2001 roku w Bukareszcie);

Biorąc pod uwagę odpowiednie postanowienia i zasady zapisane w stosownych globalnych, regionalnych i subregionalnych instrumentach prawnych, strategiach i programach dotyczących środowiska; Mając na celu efektywniejsze wdrożenie tych, już istniejących instrumentów oraz opierając się na innych programach międzynarodowych;

Uznając, że Karpaty stanowią środowisko życia ludności miejscowej oraz doceniając wkład ludności miejscowej w rozwój zrównoważony pod względem społecznym, kulturowym i gospodarczym oraz w zachowanie wiedzy ludowej w Karpatach;

Potwierdzając znaczenie współpracy subregionalnej dla ochrony i zrównoważonego rozwoju Karpat w kontekście procesu „Środowisko dla Europy”;

Uznając, że doświadczenie uzyskane w ramach Konwencji o Ochronie Alp (przyjętej w Salzburgu w 1991 roku) stanowi skuteczny model ochrony i zrównoważonego rozwoju regionów górskich, tworzący solidną podstawę dla nowych inicjatyw partnerskich oraz dalszego wzmocnienia współpracy między państwami alpejskimi i karpackimi;

Mając świadomość faktu, że działania na rzecz ochrony, utrzymania i zrównoważonego gospodarowania naturalnymi zasobami Karpat nie mogą być skutecznie podejmowane przez pojedynczy kraj, lecz wymagają współpracy regionalnej oraz że współpraca transgraniczna zapewnia większą skuteczność w osiąganiu spójności ekologicznej; uzgodniły, co następuje […]

Memorandum karpackie, 8 września 2011 roku

Karpaty stanowią ważną część regionalnego bogactwa Europy. Jest to obszar o ogromnych zasobach społecznych, kulturowych i przyrodniczych, a jednocześnie jeden z najbiedniejszych i najmniej dostrzeganych regionów, wymagający skoordynowanego wsparcia w ramach polityki europejskiej. Karpaty mają kilka ważnych atutów.


Po pierwsze łączą one, ponad obecnymi granicami Unii, tereny o strategicznym znaczeniu – od samego rdzenia Europy Środkowej: Polski, Czech, Słowacji, Węgier, przez Ukrainę, po Bałkany wraz z Rumunią i Serbią. Po drugie stanowią one unikatowy zasób środowiska naturalnego, będąc „zielonym kręgosłupem” Europy Środkowej i Wschodniej. Po trzecie jest to region ważny kulturowo i społecznie, który zamieszkuje blisko 20 milionów osób. Karpaty to także obszar problemowy.


Do podstawowych jego słabości należą braki infrastrukturalne, zarówno w zakresie transportu jak i bezpieczeństwa środowiskowego, brak należytej staranności o zrównoważony rozwój, problemy społeczne, w tym obszary wysokiego bezrobocia. Jeśli nie podejmiemy skoordynowanych działań rozwojowych, ekonomiczne i społeczne problemy regionu karpackiego będą narastały. Dlatego uważamy, że należy połączyć wysiłki państw, Unii Europejskiej i poszczególnych władz regionalnych w celu wypracowania wspólnej strategii dla Karpat, która wykorzystując atuty tego obszaru pozwoliłaby przezwyciężyć jego słabości.


Strategia taka, na wzór Strategii dla Morza Bałtyckiego i Strategii Dunajskiej powinna przede wszystkich oprzeć się na synergii pomiędzy istniejącymi już inicjatywami i działaniami podejmowany-mi w tym regionie i tym samym stanowić wartość dodaną nie powodując tworzenia nowych struktur, regulacji czy instytucji.


Chcemy w sposób skoordynowany zabiegać o finansowanie działań na obszarze Karpat, tak by środki – szczególnie pozyskane z budżetu wspólnotowego – nie rozpraszały się, lecz były strategicznie ukierunkowane na wspólne projekty karpackie. Mechanizm nakierowany na finansowanie wspólnych działań służących zrównoważonemu rozwojowi Karpat mógłby powstać w oparciu o wzorce dostarczone zarówno przez obecne unijne makroregionalne strategie rozwoju jak i przez inicjatywy takie jak europejski program „Przestrzeń Alpejska” (Alpine Space).

Ilość istniejących już dobrych praktyk i inicjatyw w regionie Karpat, przekonuje nas, że – przy odpowiednio opracowanej strategii – możemy w stosunkowo krótkim czasie osiągnąć pożądane, konkretne efekty nowej inicjatywy, czy to w zakresie współpracy akademickiej („Uniwersytet Karpacki”), środowiskowej, infrastrukturalnej czy międzyregionalnego projektu „Horyzont Karpacki”.


Współpraca taka będzie służyć w szczególności zacieśnianiu więzi między państwami członkowskimi UE a Ukrainą, przyczyniając się do szybszej integracji tego kraju do struktur europejskich. Pierwszym krokiem, który mógłby symbolicznie, ale i praktycznie zaświadczyć o zaangażowaniu polityki europejskiej w region Karpat, byłoby przystąpienie Unii Europejskiej, jako strony, do Konwencji Karpackiej, której sygnatariuszami są obecnie pojedyncze państwa. Unia, uzyskawszy na mocy Traktatu z Lizbony taką zdolność powinna z niej korzystać właśnie w tego typu inicjatywach.


Naszym wspólnym celem jest powstanie nowej europejskiej makroregionalnej strategii rozwojowej już w ramach przyszłych ram finansowych na lata 2014–2020. Jest to możliwe, przy wsparciu głównych aktorów polityki europejskiej, zarówno na poziomie państw kolejnych prezydencji jak i Komisji i Parlamentu Europejskiego.

Apelujemy o takie zaangażowanie. Karpaty warte są europejskiej strategii.

Wnioski przyjęte na konferencji „Europa Karpat” 4–6 września 2012 roku (fragmenty)

  1. Karpaty stanowią region ważny w skali całej Europy. Wsparcie działań rozwojowych w obrębie Karpat może dać impuls wzrostu UE.
  2. Współpraca parlamentów narodowych w formie „Sieci Parlamentarnej Współpracy Karpackiej” powinna stać się ważnym ogniwem współpracy karpackiej.
  3. Przedsiębiorczość lokalna powiązana z dobrem wspólnym powinna mieć priorytet przed inwestorami ponadnarodowymi.
  4. Środowisko naturalne Karpat jest składnikiem europejskiego dziedzictwa. W celu jego lepszej ochrony Unia Europejska powinna przystąpić jako strona do Konwencji Karpackiej.

Deklaracja Krasiczyńska, 23 lutego 2013 roku

My, uczestnicy konferencji „Europa Karpat” w Krasiczynie podzielamy przekonanie, że Karpa-ty stanowią ważny element europejskiego bogactwa regionalnego. Ze swymi unikalnymi cechami Karpaty są dziś jednym z dwóch najważniejszych górzystych regionów europejskich. Po ostatnim rozszerzeniu Unii Europejskiej stanowią one także jej wschodnią granicę. To w istotny sposób podnosi znaczenie tego obszaru w zapewnieniu zrównoważonego rozwoju i spójności Wspólnoty.


W dzisiejszych czasach mieszkańcy makroregionu karpackiego borykają się z licznymi trudnościami. Brak infrastruktury transportowej, widoczne różnice w sytuacji społecznej, w tym wysokie strukturalne bezrobocie powodują, że bez precyzyjnych działań rozwojowych sytuacja mieszkańców Karpat będzie się pogarszać. Aktywność na rzecz modernizacji i rozwoju makroregionu karpackiego jest konieczna nie tylko z punktu widzenia wybranych państw członkowskich, ale całej Unii Europejskiej, szczególnie w kontekście jej przyszłego rozszerzenia w kierunku wschodnim, dlatego chcemy wspierać europejskie aspiracje Ukrainy.


Uważamy, że konieczne jest skoordynowanie działań na rzecz Karpat w wielu obszarach. Ich istotą powinno być zacieśnienie współpracy międzypaństwowej, regionalnej i transgranicznej w wymiarze gospodarczym, społecznym i kulturalnym, tak aby makroregion ten prezentował na forum Unii Europejskiej spójną wizję rozwoju. Tylko połączenie wspólnego wysiłku społeczeństw, parlamentów, rządów i władz lokalnych krajów karpackich stworzy możliwość skutecznego zabiegania o interesy Karpat na forum europejskim.


Ważną rolę mogą odegrać tu parlamenty narodowe tworząc Karpacką Sieć Współpracy Parlamentarnej. Sieć ta powinna umożliwić regularne kontakty parlamentarzystom z krajów karpackich we wszystkich obszarach ich zainteresowań. Ważnym krokiem prowadzącym do powstania takiej sieci będzie powołanie parlamentarnych grup karpackich w poszczególnych parlamentach narodowych i w Parlamencie Europejskim, a w przyszłości rozważenie powołania parlamentarnego zgromadzenia karpackiego.


Podkreślamy znaczenie Stowarzyszenia Euroregion Karpacki, jako instytucji koordynującej i akty-wizującej działania na rzecz rozwoju tego obszaru. Popieramy postulat utworzenia transnarodowego programu operacyjnego Europejskiej Współpracy Terytorialnej dla obszaru Euroregionu Karpackiego w perspektywie 2014–2020 pod nazwą „Karpacki Horyzont 2020”. Rozwiązanie takie przyczyniłoby się do poprawy koordynacji i zwiększenia skuteczności dotychczasowych instrumentów finansowych Unii Europejskiej wspierających wielostronną współpracę terytorialną. Program ten powinien obejmować wszystkie obszary, które zgłoszą do niego swój akces.


Jednocześnie apelujemy do Unii Europejskiej o bardziej aktywne wsparcie celów określonych w Konwencji Karpackiej podpisanej w Kijowie dnia 23 maja 2003 r., a także wzywamy do przyspieszenia działań na rzecz formalnego przystąpienia UE do tej konwencji jako jej strony. W szczególności konieczna jest ściślejsza współpraca w zakresie gospodarki wodnej i leśnej. Uznajemy również za ważne realizację zadań zapisanych w Protokole o zrównoważonej turystyce do Konwencji Karpackiej.


Z zadowoleniem odnotowujemy liczne przykłady ponadgranicznej współpracy partnerów z krajów karpackich. Za niezwykle cenną uważamy inicjatywę rozpoczęcia prac nad wydawaniem Encyklopedii Karpackiej. W tym celu powołujemy grupę roboczą przedstawicieli szeregu uczelni zainteresowanych problematyką Karpat.


Z uwagą śledzimy postępy działań związanych z renowacją dawnego Obserwatorium Astronomicznego na szczycie Pop Iwan w Czarnohorze oraz budową centrum współpracy akademickiej w Mikuliczynie, w które w ramach wspólnego projektu zaangażowały się Uniwersytet Warszawski i Przykarpacki Uniwersytet Narodowy w Iwano-Frankiwsku.


Zwracamy uwagę na wspólne tradycje pasterskie należące od wieków do podstawowych form aktywności górali karpackich. Inicjatywą godną upowszechnienia w tym względzie jest organizowany w bieżącym roku międzynarodowy Redyk Karpacki-Transhumance 2013 jako tradycyjna wędrów-ka z owcami od Rumunii, przez Ukrainę, Polskę, Słowację i Czechy.

Wielkim ułatwieniem rozwoju współpracy państw karpackich – członków Unii Europejskiej – z Ukrainą będzie dalsza rozbudowa infrastruktury granicznej. Dlatego zdecydowanie popieramy zwiększenie liczby przejść granicznych na zachodniej granicy Ukrainy.


Ponadto wychodząc naprzeciw zgodnym postulatom i opiniom środowisk i instytucji związanych z sektorem mediów publicznych i prywatnych działających na obszarze Karpat, popieramy inicjatywę stworzenia międzynarodowej platformy do współpracy mediów karpackich, celem wspólnej promocji oraz opracowania i wdrożenia efektywnych systemów wymiany informacji.

Podkreślamy także, że nadrzędnym celem wszystkich działań powinno być wypracowanie europejskiej makroregionalnej strategii rozwojowej dla całych Karpat, przy współudziale wszystkich zainteresowanych krajów i regionów oraz instytucji europejskich. Powołanie do życia strategii miałoby przełomowe znaczenie dla spójności terytorialnej i zacieśnienia współpracy nie tylko między państwami i regionami karpackimi, ale także między Unią Europejską a jej wschodnimi partnerami. Makroregionalna Strategia Karpacka („Carpathia 2020” – CEEC – Co-operation, Economy, Environment, Culture) powinna być przede wszystkim zorientowana na współpracę, w tym na rozwój gospodarczy, ochronę środowiska oraz kulturę. Elementem tej strategii powinno być włączenie drogi „Via Carpathia” do transeuropejskich sieci transportowych TEN-T. Trasa ta, przebiegająca przez wschodnie obszary UE, powinna stać się swoistym rdzeniem wokół którego tworzył się będzie trwały rozwój całego makroregionu karpackiego.

Memorandum krynickie, 8 września 2013 roku

Uczestnicy Konferencji „Europa Karpat” zebrani w Krynicy, postanowili, co następuje:

  1. Zaproponować parlamentom narodowym utworzenie parlamentarnych zespołów karpackich. Następnym krokiem mogłoby być podjęcie działań w kierunku utworzenia Zgromadzenia Międzyparlamentarnego Europy Środkowo-Wschodniej. Zgromadzenie powinno stać się płaszczyzną stałej współpracy pomiędzy parlamentarzystami krajów regionu. Jego celem winno być działanie na rzecz podmiotowego rozwoju Europy Środkowo-Wschodniej. Prace Zgromadzenia, z racji swego parlamentarnego charakteru, będą łączyć polityków z różnych stron podziałów politycznych i tym samym gwarantują stałość współdziałania niezależnie od zmian rządowych.
  2. Podjąć działania w celu utworzenia intergrup w Parlamencie Europejskim, które działałyby w za-kresie współpracy karpackiej.
  3. Działać na forum Unii Europejskiej oraz wobec rządów państw karpackich w celu wypromowania i realizacji koncepcji strategii makroregionalnej UE dla obszaru Karpat. Strategia ta, poprzez powiązanie wysiłków rozwojowych Unii, państw i regionów powinna stać się silnym impulsem do zrównoważonego i dynamicznego rozwoju tej części Europy. Za szczególnie ważny uważamy rozwój tradycyjnych gałęzi gospodarki, rolnictwa, turystyki, działania na rzecz narodowej kultury oraz rozbudowę infrastruktury łączącej nasze kraje. Priorytety te powinny być odpowiednio wkomponowane w programy operacyjne służące wydatkowaniu funduszy unijnych w ramach perspektywy finansowej 2014–2020.
  4. Poprzeć ideę ochrony dziedzictwa i środowiska kulturowo-przyrodniczego Karpat poprzez Konwencję Karpacką a szczególnie rozszerzyć oddziaływanie tej inicjatywy na inne państwa regionu oraz organizacje międzynarodowe.
  5. Działać na rzecz zainicjowania regularnych spotkań intelektualistów Europy Środkowo-Wschodniej, których celem będzie refleksja nad tożsamością europejską, oraz praca nad poszerzeniem i rozpropagowaniem wiedzy o naszym regionie. Z tą inicjatywą wiąże się idea powołania Uniwersytetu Karpackiego, którego celem jest zarówno rozwój badań naukowych, służących wszechstronnemu rozwojowi, jak i ich popularyzacja w środowiskach akademickich i oświatowych.

Deklaracja krynicka, 3 września 2014 roku

Wojna na Ukrainie stanowi największe zagrożenie dla bezpieczeństwa w Europie od czasu koń-ca zimnej wojny.


Zagrożenie to wynika z faktu, że po raz kolejny po wojnie rosyjsko-gruzińskiej w 2008 roku, agresja Rosji dokonuje zmiany granic przy użyciu siły i dąży do uznania tego za stan trwały. Aneksja i okupacja Krymu oraz wkroczenie wojsk rosyjskich na terytorium Ukrainy wschodniej są złamaniem podstawowych zasad prawa międzynarodowego, podważają zasadę integralności terytorialnej i suwerenności państwowej, które są fundamentami pokojowego ładu w relacjach między państwami.


W tej sytuacji w dużej mierze od reakcji poszczególnych państw, całego regionu Europy Środkowo-Wschodniej, Sojuszu Północnoatlantyckiego oraz Unii Europejskiej zależy dziś nie tylko pokój na Ukrainie, ale też to, czy Europa będzie bezpieczna i czy pozostanie kontynentem rządów prawa i uniwersalnych wartości.


Bierność wobec tych faktów nie jest żadnym wyborem. Polityka appeasement’u może i dziś prowadzić do katastrofy, jaką Europa już raz przeszła 75 lat temu.


Dlatego też uczestnicy Konferencji „Europa Karpat” zebrani w Krynicy w dniu 3 września 2014 roku zdecydowanie potępiają politykę rosyjskiej agresji, która destabilizuje Europę Wschodnią i wzywają państwa wspólnoty transatlantyckiej do konsekwentnej i adekwatnej reakcji na to zagrożenie, m.in. po-przez poszerzenie zdolności obronnych państw sojuszniczych z Europy Środkowej i Wschodniej.


Ukrainie należy się dziś pełne wsparcie w każdej możliwej formie o jaką się zwróci, a wspólna transatlantycka odpowiedź wobec Rosji powinna być na tyle silna, by powstrzymać jej dalszą agresję i przywrócić integralność terytorialną Ukrainy, włącznie z Krymem.


Wzywamy szczególnie kraje naszego regionu, by znalazły drogę do wspólnej i solidarnej reakcji wobec wojny na Ukrainie. Wyrażamy solidarność ze wszystkim ofiarami okupacji Krymu i wojny na Ukrainie, szczególnie z rodzinami poległych żołnierzy.

Kalendarium[5]

Data Tematyka i miejsce konferencji Zapis
dźwiękowy
22 V 2003 w Kijowie, sporządzenie Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat
27 II 2006 podpisanie Konwencji Karpackiej przez prezydenta Rzeczypospolitej Lecha Kaczyńskiego
19 VI 2006 wejście w życie Konwencji Karpackiej w Rzeczypospolitej Polskiej
30 XI 2007 I spotkanie parlamentarzystów państw karpackich, zainicjowane przez przewodniczącego
Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Sejmu RP posła Marka Kuchcińskiego
26 II 2011 II Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Przemyślu
25 VI 2011 III Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Nowym Targu pod hasłem Europa bogata Karpatami
7–8 IX 2011 [IV Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” na Forum Ekonomiczne w KrynicyForum Ekonomicznym w Krynicy-Zdroju, 7 IX 2011 –
przyjęcie Memorandum Karpackiego
25 II 2012 V Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Krasiczynie k. Przemyśla
6–9 VII 2012 VI spotkanie na temat rozwoju współpracy karpackiej w Jaremczu na Ukrainie
6 IX 2012 VII Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” na Forum Ekonomicznym w Krynicy-Zdroju
23 II 2013 przyjęcie Deklaracji Krasiczyńskiej na VIII Międzynarodowej Konferencji „Europa Karpat” w Krasiczynie k.Przemyśla
8 IX 2013 przyjęcie Memorandum Krynickiego na IX Międzynarodowej Konferencji „Europa Karpat” w Krynicy-Zdroju
29–30 XI 2013 X spotkanie na temat rozwoju współpracy karpackiej w Szaroszpotok (węg.Sárospatak) na Węgrzech
3 IX 2014 przyjęcie Deklaracji Krynickiej na XI Międzynarodowej Konferencji „Europa Karpat” w Krynicy-Zdroju
27–28 II 2015 XII Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Krasiczynie k.Przemyśla
25 VII 2015 XIII Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Smereku k. Wetliny
9 IX 2015 XIV Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Krynicy-Zdroju
27 II 2016 XV Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Przemyślu
6-8 IX 2016 XVI Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Krynicy-Zdroju
29 I 2017 XVII Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Przemyślu, przyjęcie Deklaracji Przemyskiej
23-25 VI 2017 XVIII sesja z cyklu „Europa Karpat” w ramach II Forum Rozwoju Lokalnego w Truskawcu
5-7 IX 2017 XIX Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Krynicy-Zdroju
17 II 2018 XX Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Przemyślu
16 VI 2018 XXI Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Regietowie
5-6 IX 2018 XXII Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Krynicy-Zdroju
16-17 II 2019 XXIII Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Krasiczynie
15 VI 2019 XXIV Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Regietowie
4-5 IX 2019 XXV Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Krynicy-Zdroju
21-23 II 2020 XXVI Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Krasiczynie
8-9 IX 2020 XXVII Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Karpaczu [zapis]
27-28 II 2021 XXVIII Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Przemyślu-Krasiczynie
19 VI 2021 XXIX Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Regietowie [zapis]
7-9 IX 2021 XXX Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Karpaczu [8] i [9]
27 XI 2021 XXXI Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Beskidzie Żywieckim [6] [zapis]
5-6 II 2022 XXXI Międzynarodowa Konferencja „Europa Karpat” w Krasiczynie [7] [5] i [6]

Politycy, naukowcy, eksperci zaangażowani w inicjatywę „Europa Karpat” 2011–2016

Imię i nazwisko Kraj Funkcja
Andrzej Adamczyk  Polska Minister Infrastruktury i Budownictwa
Włodzimierz Bernacki  Polska poseł na Sejm RP, Przewodniczący Delegacji Parlamentarnej RP do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy
Aleksandr Bokotej  Ukraina Dyrektor Instytutu Badań Ekologicznych i Religijnych na Uniwersytecie Narodowym w Użgorodzie
László Borbély  Rumunia Przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Izby Deputowanych Rumunii
Igor Cependa  Ukraina Rektor Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego im. Wasyla Stefanyka w Iwano-Frankowsku
Mychajło Charij  Ukraina przedstawiciel Inicjatywy Obywatelskiej „Europejski Wybór” oraz koordynator „Centrum Transformacji Ukrainy”
Gordana Čomić  Serbia Wiceprzewodnicząca Zgromadzenia Narodowego Republiki Serbii
Mychajło Dowbienko  Ukraina deputowany Rady Najwyższej Ukrainy
Richárd Hörcsik  Węgry Przewodniczący Komisji do spraw Unii Europejskiej Zgromadzenia Narodowego Węgier
Bohdan Hud´  Ukraina Kierownik Katedry Integracji Europejskiej na Uniwersytecie im. Iwana Franki we Lwowie
Ján Hudacký  Słowacja deputowany Rady Narodowej Republiki Słowackiej (2010–2016),
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Republiki Słowackiej (2010–2012)
Erika Jurinová  Słowacja deputowana Rady Narodowej Republiki Słowackiej,
Wiceprzewodnicząca Rady Narodowej Republiki Słowackiej (2012–2016)
Oksana Jurynec  Ukraina deputowana Rady Najwyższej Ukrainy
Stanisław Karczewski  Polska Marszałek Senatu RP
Marek Kuchciński  Polska Marszałek Sejmu RP
Jerzy Kwieciński  Polska Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju
Dawid Lasek  Polska Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki
Gerwazy Longher  Rumunia poseł do Izby Deputowanych Rumunii
Pavol Mačala  Słowacja członek Zarządu Stowarzyszenia Naukowego Personalizm
Jan Malicki  Polska Dyrektor Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego
Markijan Malski  Ukraina Kierownik Katedry Stosunków Międzynarodowych i
Służby Dyplomatycznej na Uniwersytecie im. Iwana Franki we Lwowie,
Ambasador Ukrainy w Polsce (2010–2014)
Anatolij Matwijenko  Ukraina deputowany Rady Najwyższej Ukrainy
Piotr Naimski  Polska Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów,
pełnomocnik Rządu do spraw Strategicznej Infrastruktury Energetycznej
Zoltán Németh  Węgry Przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Zgromadzenia Narodowego Węgier
Władysław Ortyl  Polska Marszałek Województwa Podkarpackiego
Waldemar Paruch  Polska doradca Marszałka Sejmu
Josef Polačko  Słowacja Prezes Zarządu Stowarzyszenia Euroregion Karpacki Słowacja – Północ
Tomasz Poręba  Polska poseł do Parlamentu Europejskiego
Bohdan Prots  Ukraina Narodowa Akademia Nauk Ukrainy
Přemysl Sobotka  Czechy Wiceprzewodniczący Senatu Parlamentu Republiki Czeskiej,
Przewodniczący Senatu Parlamentu Republiki Czeskiej (2004–2010)
Bogusław Sonik  Polska poseł na Sejm RP
Krzysztof Szczerski  Polska Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP
Mykoła Szerszun  Ukraina deputowany Rady Najwyższej Ukrainy (2002–2006, 2007–2012),
Współprzewodniczący komisji roboczej ds. współpracy przygranicznej i ochrony środowiska
Zgromadzenia Parlamentarnego Rzeczypospolitej Polskiej i Ukrainy (2007–2012)
Jan Szyszko  Polska Minister Środowiska
Ryszard Terlecki  Polska Wicemarszałek Sejmu RP
Magdaléna Vášáryová  Słowacja deputowana Rady Narodowej Republiki Słowackiej (2006–2016),
Ambasador Republiki Słowackiej w Polsce (2000–2005)
Mychajło Wyszywaniuk  Ukraina Przewodniczący Iwano-Frankowskiej Państwowej Administracji Obwodowej (1997–2005, 2010–2013)
Janusz Zaleski  Polska Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska (2007–2014),
Główny Konserwator Przyrody (2009–2014)

Bibliografia

  1. Europa Karpat, red. W.Paruch, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2016, ISBN 978-837666-478-1.
  2. Europa Karpat - Rzecz o współpracy, red. W.Paruch, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2017, ISBN 978-83-7666-537-5.
  3. Konferencja Europa Karpat - Przemyśl/Krasiczyn 21-23 lutego 2020 r.
  4. Europa Karpat - XXVII Międzynarodowa Konferencja - Karpacz 2020, 8-9 września, Sejm RP / Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej.
  5. Europa Karpat - XXVIII Międzynarodwa Konferencja - Przemyśl-Krasiczyn 2021, 27-28 lutego, Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, Przemyśl, luty 2021, ISBN 978-83-962308-2-9.
  6. Europa Karpat - Karpacz 7-9 września 2021, Wydawnicwo Sejmowe, Warszawa 2022, ISBN 978-83-7666-727-0.

Europa Karpat
Europa der Karpaten
Evropa Karpat
Европа Карпата
Európa Karpát
Europa Carpaților
Європа Карпат
A Kárpátok Európája

ilustracja
Symbol Europa Karpat
ilustracja
Państwa Europy Karpat
Członkowie  Austria
 Czechy
 Polska
 Rumunia
 Serbia
 Słowacja
 Ukraina
 Węgry
Utworzenie przełom 1999-2000

Źródło